Κυριακή 18 Δεκεμβρίου 2011

Σύνδρομο Asperger


Διαβάζω όλα τα σχετικά άρθρα, και ενώ είναι πολύ κατατοπιστικά όταν πρωτοψάχνεις για το θέμα, είναι όλα τόσο ρηχά όταν το έχεις καταλάβει. Λες και γράφτηκαν ψυχρά για σημειώσεις σε πανεπιστημιακές αίθουσες - ενώ το άτομο δίπλα σου έχει ανάγκη για κατανόηση του τρόπου σκέψης του. Παραθέτω λοιπόν το άρθρο όπως το έχω βρει, και καταγράφω τις διαφορές που έχω ήδη εντοπίσει.


Πρόκειται για μία αναπτυξιακή διαταραχή που περιλαμβάνεται στις διαταραχές του αυτισμού και περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1944 από τον αυστριακό γιατρό Hans Asperger. Σε αντίθεση με τον κλασικό αυτισμό τα άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν μέση φυσιολογική νοημοσύνη και γλωσσική ανάπτυξη. (Οι Asperger, αλλά και πολλοί "κλασσικοί" αυτιστικοί, έχουν πιο υψηλό δείκτη νοημοσύνης από το μέσο όρο. Απλά έχουν άλλο κώδικα επικοινωνίας, διαφορετικό από αυτόν που έχουν συνηθίσει οι υπόλοιποι μη-αυτιστικοί, οι "νευροτυπικοί' ή "τυπικοί" όπως τους ονομάζει ο σχετικός χώρος)

Παρουσιάζουν τις παρακάτω συμπεριφορές:

• Αδυναμία να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν κοινωνικούς κανόνες (π.χ. τα παιδιά δυσκολεύονται να ακολουθούσουν τους κανόνες ενός ομαδικού παιχνιδιού & οι ενήλικες να συνεργαστούν με συναδέλφους τους σε χώρους εργασίας). (Οι κοινωνικοί κανόνες έχουν οριστεί από τους τυπικούς, σε παλιότερες διαφορετικές εποχές. Σήμερα στο σχολείο διδάσκεται ο έντονος ανταγωνισμός από το νηπιαγωγείο, και όμως απαιτούμε από τα παιδιά να μάθουν τις αρετές της συνεργασίας, κι ας μην έχουν ούτε ένα σημείο αναφοράς για αυτή!)

• Δυσκολία κατανόησης λογοπαίγνιων και μεταφορών του λόγου παρότι έχουν καλά ανεπτυγμένο λεξιλόγιο. Έχουν λόγο αρκετά ακριβή και σχολαστικό με ασυνήθιστο τόνο στη φωνή τους. Επίσης πολλές φορές μιλούν δυνατά και επινοούν λέξεις. (Η λεξο-επινόηση θα έπρεπε να θεωρείται προτέρημα, ωστόσο οι "ειδικοί" την κατατάσσουν στις "ατέλειες" των "ασθενών". Επίσης, οι αυτιστικοί δεν καταλαβαίνουν, αν δεν τους εξηγήσουμε με τρόπο κατανοητό σε αυτούς, τα λογοπαίγνια και τη διαφορετική σημασία των λέξεων.)

• Δεν αντιλαμβάνονται χειρονομίες ή εκφράσεις του προσώπου τις οποίες αρκετές φορές τις παρερμηνεύουν. Επίσης και οι ίδιοι όταν κουβεντιάζουν έχουν επίπεδη έκφραση προσώπου με χειρονομίες κάποιες φορές υπερβολικές ή αδέξιες. (Ομοίως, αν δεν τους εξηγήσει κάποιος στη δική τους γλώσσα τις εκφράσεις των άλλων, δεν πρόκειται να το καταλάβουν. Αν όμως μάθουν τον τρόπο, γίνονται υπερβολικά ευαίσθητοι, καθώς παρατηρούν λεπτομέρειες που διαφεύγουν από τους "τυπικούς".)

• Σε πολλές περιπτώσεις έχουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα όπως: συλλογές αντικειμένων, ή συλλογή πληροφοριών για διάφορα θέματα (π.χ. δρομολόγια τρένων, δράκους, μάρκες αυτοκινήτων το πλανητικό σύστημα) για τα οποία τους αρέσει να μιλούν συνεχώς σε βαθμό που να αποτελούν εμμονές. (Για αυτό και τα άτομα με Άσπεγκερ πρωτοστατούν στον τομέα που έχουν επιλέξει. Αντί να το θεωρήσουμε ελάττωμα, πρέπει να τους ενθαρρύνουμε να καλλιεργήσουν θετικά το πάθος τους.)

• Στη διάρκεια μιας συζήτησης δεν γνωρίζουν πότε μπορούν να σταματήσουν το συνομιλητή τους αλλά και πότε εκείνος έχει χάσει τον ενδιαφέρον του στη συζήτηση. Συχνά μακρηγορούν μονολογώντας σε θέματα που αποκλειστικά ενδιαφέρουν τους ίδιους. (Όπως όλοι στην "αυτιστική" κοινωνία που έχουμε φτιάξει...)

• Έχουν δυσκολία στην αλλαγή του προγράμματος τους και γενικότερα σε μεταβατικές καταστάσεις. Προτιμούν την ομοιομορφία και κάθε αλλαγή τους προκαλεί άγχος και σε πολλές περιπτώσεις εκνευρισμό (π.χ. αλλαγή τάξης, καθημερινού προγράμματος, αναπάντεχη αλλαγή διακόσμησης σπιτιού). Συχνά προσκολλώνται σε συμπεριφορές ρουτίνας προκειμένου να ελέγξουν το άγχος τους. (Η ιεροτελεστία σε μικρά καθημερινά πράγματα όντως ελέγχει το άγχος.)

• Σε γνωστικό επίπεδο συνήθως έχουν εξαιρετική μακροπρόθεσμη μνήμη- ειδικά σε ότι συνδέεται με τα ενδιαφέροντά τους. Επίσης σε αρκετές περιπτώσεις έχουν εξαιρετική μαθηματική σκέψη ή είναι πολύ καλοί στην εκμάθηση ξένων γλωσσών. Γενικότερα τα άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν φυσιολογική νοημοσύνη- συχνά μάλιστα η νοημοσύνη τους είναι πολύ υψηλή. Ωστόσο η σκέψη τους δεν είναι ευέλικτη και δύσκολα προσαρμόζονται σε αλλαγές ή αποτυχίες. (Μνήμη ελέφαντα! Γιατί πρέπει κάθε θετικό να πλαισιώνεται με ένα "ωστόσο";)

• Σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάζουν αδεξιότητα στην κίνηση τους. Αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό από τον τρόπο βάδισης τους (π.χ. μεγάλο άνοιγμα, στο περπάτημα ή βάδιση με ελαφρά αναπήδηση). Εξαιτίας της αδυναμίας τους να συντονίσουν την κίνησή τους δυσκολεύονται αρκετά στην καθημερινότητα τους: αδυνατούν να δέσουν τα κορδόνια τους, δεν παίζουν παιχνίδια με μπάλα, δυσκολεύονται να μάθουν ποδήλατο, έχουν κακό γραφικό χαρακτήρα, και αρκετά συχνά όταν βιάζονται πέφτουν πάνω σε αντικείμενα και ανθρώπους. (Η αλήθεια είναι πως απλά θεωρούν την ενασχόληση με τόσο καθημερινά και βαρετά πράγματα κουραστική, και αρνούνται να ασχοληθούν...)

Έχει παρατηρηθεί πως είναι πολύ ευαίσθητα σε ορισμένους ήχους (π.χ. ηλεκτρική σκούπα), γεύσεις (γι’ αυτό δεν τρώνε κάποια φαγητά), μυρωδιές και εικόνες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ενοχλούνται ιδιαίτερα από ήχους και φώτα που κανείς άλλος δεν παρατηρεί. Τρομάζουν εύκολα με ξαφνικούς θορύβους και δεν ανέχονται την επαφή με ορισμένα υλικά. Επίσης ορισμένοι παρουσιάζουν εξαιρετική αντοχή στον πόνο το κρύο και τη ζέστη. Μερικές φορές για να αντιμετωπίσουν όλα αυτά τα αισθητηριακά ερεθίσματα μπορεί να υιοθετούν παράξενες συμπεριφορές οι οποίες σίγουρα δεν οφείλονται σε έλλειψη αγωγής (πχ. κλείνουν τα αυτιά τους, απομονώνονται, εγκαταλείπουν το συνομιλητή τους στο μέσον μιας συζήτησης, κλπ.). (Αληθές. έχουν μεγαλύτερη αισθητηριακή ευαισθησία και οι ήχοι και μυρωδιές προσλαμβάνονται πολύ πιο έντονα από ότι στους "τυπικούς". Και αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί θετικά.)

Η συμβουλευτική και η καθοδήγηση για το παιδί και τον ενήλικα με Σύνδρομο Asperger, είναι απαραίτητη για να μπορέσει να ενταχθεί αποτελεσματικά στο σχολικό, επαγγελματικό αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. ( Η συμβουλευτική πρέπει να αφορά πρώτα από όλα το κοντινό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, ώστε να εντοπίσει τα θετικά σημεία και να ξεφύγει από τα κλισέ του μη-κοινωνικά αποδεκτού προβληματικού ατόμου.)
Δρ. Παναγιώτης Σιαπέρας
Ψυχολόγος - Εργοθεραπευτής
Συνεργάτης Πανεπιστημίου Cambridge UK,
Διδάσκων Πανεπιστημίου Αθηνών και ΤΕΙ Αθήνας



(Άννα, μητέρα δύο παιδιών που διαγνώστηκαν με Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές, υψηλής λειτουργικότητας. Δεν ήθελα να μάθω τις ορολογίες τους, όμως πια δεν με τρομάζουν ούτε οι ορολογίες ούτε οι "καθοδηγήσεις")

Δεν υπάρχουν σχόλια: